Siku moja nilikuwa
mjini Mafinga wilayani Mufindi katika mkoa wa Iringa. Nikiwa hapo nikaingia
kwenye duka moja la vifaa vya ujenzi nikiwa na lengo la kununu a vifaa kadhaa
vyenye thamani ya takribani shilingi laki tatu. Katika duka hilo
nikamkuta mama mmoja ambaye wakati akinipokea alionekana kuwa bize kubonyeza
simu yake ya kiganjani. Nilipomsalimia hakujibu na baada ya (SOMA ZAIDI)
kuinuka kutoka katika kuitazama
simu yake akaniuliza, “Nikusaidie nini?” Mimi nikamjibu kwa kumueleza vifaa
ninavyovihitaji na kumuomba anitajie bei
zake kimoja kimoja.
Kwa haraka haraka akanitajia
bei ya vitu vyote na ndipo nikamuuliza swali jingine “Utanipunguzia kiasi
gani?” Akajibu kimkato, “Sipunguzi”.
Wakati akinipatia jibu hilo tayari simu yake ya kiganjani alishakuwa ameiweka
masikinoni mwake akiongea kwa kucheka na kufurahi kweli kweli.
Pamoja na kunipatia
jibu hilo la kuwa hapunguzi chochote bado nikamweleza kuwa ninaomba anipatie
bidhaa nilizozihitaji. Kwa kuwa alishakuwa bize na kuongea kwenye simu
alinipuuza nami nikaendelea kusubiri kwa
dakika zaidi ya tano. Nilipoona kuwa hashtuki wala hanijali nikalazimika
kuondoka dukani hapo na kwenda duka jingine.
Licha ya kuanza
kuondoka huku nikiwa na shilingi laki
tatu mkononi lakini bado mama Yule hakuonesha dalili yeyote ya kukata simu ili
anihudumie. Kilichonisikitisha ni kuwa kilichokuwa kikiongelewa kwenye simu
yalikuwa ni mambo ya mmisuko ya nywele na mishono ya vitenge!
Siku nyingine tena
nilikuwa Iringa mjini mtaa wa Uhindini na nikafika katika duka la mswahili
mmoja ambaye anajishughulisha na uchapaji wa tshirts. Nilipofika nilikuta
amenuna sana na nilipomsalimia hakunijibu. Nakaona isiwe tabu kutojibiwa
salamu, wacha nishughulike na lililonileta ambalo lilikuwa ni kuuliza bei za
kuchapishiwa tshirts.
Nilipomuuliza maswali
matatu ambayo kimsingi ilikuwa ni kutaka kupata maelezo ya kina, nikakuta
ghafla amekasirika na akaanza kunifokea, “Wewe mteja msumbufu sana, kama
unataka tshirts sema tukuchapishie lakini kuulizwa maswali mara mbili mbili
mimi sitaki. Au kama vipi katafute kwingine mimi kwangu sitaki!”
Jibu hili lilifanya
nipigwe na butwaa kwa sekunde kadhaa nikiwa siamini ninayosikia. Nikatoka pale na nikatafuta na kupata eneo
jingine ambako kuna Wahindi ambao wanafanya pia shughuli za uchapishaji.
Nilipoingia tu ofisini kwa hawa Wahindi nikakaribishwa kwa bashasha kubwa na
kuelekezwa kiti cha kukaa.
Punde nikaletewa soda
halafu nikaulizwa, “Tukusaidie nini
mheshimiwa?” Huhitaji kuwa mtabiri kuelewa ni nini kilifuatia kwa sababu
waliongea nami kwa ukarimu, ucheshi na bashasha nyingi kiasi kwamba nikajikuta
nimewapa tenda ile pale pale.
Tuko katika zama ambazo
mteja sio tu kwamba ni mfalme, isipokuwa mteja ndie serikali kamili katika
biashara yako. Mteja anaweza kukupatia faida lakini anaweza kukupatia hasara.
Zama hizi zina ushindani mkubwa kiasi kwamba bidhaa ama huduma za aina moja
zinapatikana kwa wauzaji zaidi ya mmoja na kwa bei za kiushindani. Mteja
hafungwi bali anaamua kuhudumiwa ama kununua popote. Hizi ni zama ambazo
zinatawaliwa na huduma kwa wateja yaani kuwajali, kuwasikiliza na kuwafanya ni
sehemu ya familia.
Yapo mambo kadhaa
yaliyopelekea suala la kumjali mteja kuwa ni kipaumbele cha kwanza katika zama
hizi za kibiashara. La kwanza linatokana na ushindani na usawa wa kimasoko
ambapo watoa huduma, wazalishaji pamoja
na mamlaka wanadhibiti na kuamua bei sokoni.
Mathalani wazalishaji
wa soda wanapopeleka soda zao kwa wauzaji wa rejareja wanawapangia na bei
kabisa, mfano shilingi 600/=. Hii ina maana kama wewe una duka na umeweka soda,
halafu na duka la jirani yako nae ana soda; moja kwa moja ni kuwa bei yenu ya
kuuzia soda itakuwa ni ile ile yaani shilingi 600/=.
Kama wewe unauza bei
hiyo hiyo anayouza jirani yako, unadhani ni nini kitamsababisha mteja aache
kununua kwa jirani yako aje kununua kwako? Jibu ni kuwa (pamoja na viambata
vingine) kitu atakachozingatia mteja ni namna biashara husika inavyomjali na
kumthamini.
Jambo la pili
linalofanya huduma kwa wateja iwe na kipaumbele zama za sasa ni namna utamaduni
wa jamii zetu unavyobadilika. Tumekuwa na jamii iliyokosa upendo, jamii yenye
migogoro ya aina nyingi, jamii isiyothamini utu wa wanadamu pamoja na jamii
isiyojali hisia za watu wengine.
Kutokana na haya watu
wanatafuta faraja, wanatafuta kuthaminiwa, wanatafuta kuheshimiwa. Mahali
popote ambapo mtu aliyekosa faraja, upendo na heshima atahisi anapata vitu
hivyo atapakimbilia. Mteja atashikika katika biashara yako atakapogundua kuwa
anapofika dukani kwako kununua soda anapata na faraja, anapata na heshima na
anapata na ukarimu kwa namna muuzaji anavyompokea, kumsikiliza na kumuhudumia.
Mteja anapofika dukani
kwako kununua nguo anahitaji zaidi ya nguo. Ikitokea unamsifu namna
alivyopendeza, unamuhakikishia kuwa kwa nguo hiyo atakubalika zaidi na zaidi;
inampa faraja, tumaini na kujisikia vizuri mteja huyu.
Kwa nyakati hizi ili
uweze kuwa na wateja wengi na wanaodumu ni lazima mjasiriamali ujifunze namna
ya kuambatanisha huduma ambazo zinaziba pengo la mambo niliyoyataja ambayo
jamii inayapuuza ama inajimomonyoa kuyazingatia.
Jambo la tatu ni kukua
kwa teknolojia ya mawasiliano. Changamoto hii nimekuwa nikiirudiarudia ili
wajasiriamali tujifunze hatari iliyopo mbele na tuchukue hadhari. Uwepo wa
mawasiliano yaliyoimarika yanafanya wateja wengi kufahamu ni nini kinafanyika
huko kwa wenzetu.
Sote tunafahamu kuwa
huko nje kwa wenzetu walioendelea, huduma kwa wateja ipo juu sana. Kwa urahisi
wa mawasiliano mteja anaweza kuachana na kununua bidhaa kutoka duka la pale
Kariakoo na akaamua kununua kutoka Tokyo Japan!
Wajasiriamali wengi
wanashindwa namna ya kuwajali wateja halafu wanaishia kusema biashara siku hizi
ni ngumu. Biashara itakuwaje nzuri wakati mtu akiingia dukani kwako anahisi
kama ameingia kuzimu kwenye mateso? Biashara itakuwaje nzuri wakati mteja
akifika biasharani kwako anaondoka akiwa na msongo wa mawazo?
Kitu ambacho
mjasiriamali unatakiwa kufahamu ni kuwa kuanzisha biashara pekee hakutoshi
kukuhakikishia mafanikio. Kufungua mlango wa duka na kupanga bidhaa hakukupi
garantii yaw ewe kupata wateja. Wateja wote wanapenda wanapoingia katika
biashara yako wajisikie wapo zaidi ya nyumbani.
Lakini wakati wote
unapokuwa na biashara jitahidi kuwa na vitu vilivyokamilika. Huwa nashangaa
sana ninapokwenda dukani kununua kitu nikiwa na noti kubwa halafu muuzaji
ananiambia sina chenji. Huwa najiuliza, jukumu la kutafuta chenji ni langu mimi
mteja ama la muuzaji?
Kama chenji hamna basi
ni vema ukaandika dukani kwako “hatupokei noti kubwa kwa sababu chenji
hatuna!”. Sasa fikiria biashara imeshinda asubuhi hadi jioni inatoa majibu ya
chenji hamna halafu jioni mjasiriamali anasema “leo biashara imekuwa ngumu!”.
Wajasiriamali tunahitaji umakini katika eneo hili mambo madogo madogo katika
biashara zetu ndiyo yanayotuangusha
Wajasiriamali wengi hudhani
kuwa mteja ndie mwenye shinda, lakini kimsingi mwenye shida ni wewe
uliyeanzisha biashara ili upate faida. Wale waleta faida ambao ndio wateja
unatakiwa uwanyenyekee na kuwathamini sana, vinginevyo shida yako ya kupata
faida haiwezi kutatulika.
Ni vema kuwa makini
sana katika suala la kuajiri wafanyakazi wanaoshinda kwenye biashara zetu,
kwenye ofisi zetu na kwenye maduka yetu. Wale wanaofuatilia makala zangu
wanakumbuka makala mbili nilizopata kuandika huko nyuma:
Ya kwanza,
“Mjasiriamali na Sayansi ya kuajiri wafanyakazi” na Ya pili ilikuwa na Kichwa,
“Wafanyakazi wazembe ni mzigo kwa Wajasiriamali”. Katika makala hizo
nilisisitiza wajasiriamali kuwa na umakini mkubwa katika kutafuta, kuajiri na
kuishi na wafanyakazi.
Hata katika suala hili
la kuwajali wateja, utafiti unaonesha kuwa wajasiriamali wenyewe (yaani
wamiliki wa biashara husika) huwa wananidhamu sana katika kuwajali wateja. Huwa
hawana makuu, hawana dharau wala maringo kwa wateja. Pengine ni kwa sababu
wanafahamu uchungu wa biashara zao na malengo yao ya kuzalisha faida.
Tatizo kubwa huwa ni
kwa hawa wafanyakazi wanaoajiriwa. Wengi wao hawajabeba mioyoni mwao maono ya
biashara wanazofanyia kazi. Wengi wao huwa hawafanyi kwa moyo biashara hizo na
ndio chanzo cha kudharau wateja, kuwabeza na kuwapuuza wateja.
Shida ni kwamba
mfanyakazi anaposhindwa kumjali mteja anaeumia ni mjasiriamali anaemiliki
biashara husika. Mteja akimchukia muuzaji ama mfanyakazi uhalisia ni kwamba
atakuwa ameichukia na biashara yenyewe.
Kwenye biashara kuna
msemo usemao ni rahisi kumpata mteja mpya katika biashara kuliko kumrejsha
mteja aliyepotea. Biashara yako inaposhindwa kuzingatia huduma bora kwa wateja
ni rahisi mno kupoteza wateja.
Nihitimishe kwa kusema
kuwa pengine ule msemo wa mteja ni mfalme kwa sasa umeisha kabisa kabisa.
Tulichonacho kwa zama za sasa ni hiki, ‘Mteja ni sehemu ya familia”. Mteja
anatakiwa kutendewa kwa ukarimu, anatakiwa kusaidiwa hata baada ya kununua ama
kuhudumiwa, anatakiwa kuthaminiwa hisia zake. Wajasiriamali watakaofanikiwa
nyakati tunazoziendea ni wale watakaowekeza ubunifu katika kuziteka saikolojia,
hisia, mitazamo na mitindo ya kimasha ya wateja wao; ambavyo vyote vimo katika
hiki kiitwacho kumjali mteja.
stepwiseexpert@gmail.com
+255 719 127 901
Sign up here with your email